ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ | ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΖΕΝΙΘ

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ | ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΖΕΝΙΘ.

 

Γράφει ο Κλεάνθης Γρίβας

Η Ριζική Ρήξη: «Έδοξε τη Βουλή και τω Δήμω»

Γύρω στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., στην Αθήνα, μια πόλη στο βραχώδες νοτιανατολικό άκρο της Ευρώπης, έμελλε να πραγματοποιηθεί για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας μια ριζική ρήξη από την οποία αναδύθηκε η εκπληκτική ιστορική δημιουργία μιας πολιτικής κοινότητας που αντλούσε τη νομιμοποίησή της από τον ίδιο τον εαυτό της, περιβαλλόμενη από έναν ωκεανό δουλοκτητικών θεοκρατικών καθεστώτων που αντλούσαν τη νομιμοποίησή τους από την αναφορά τους σε κάποια υπερβατική δύναμη.

Απαρχή της διαδικασίας που οδήγησε σ’ αυτή τη ρήξη υπήρξε η νομοθεσία του Σόλωνα (592/1 π.Χ.), κρίσιμη στιγμή της ήταν οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη (508/6 π.Χ.) και τελικό της αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία «μιας πραγματικά πολιτικής κοινότητας, με την έννοια μιας κοινωνίας που τα μέλη της θέλουν να επωμιστούν και αναλαμβάνουν την ευθύνη της ρύθμισης των κοινωνικών τους σχέσεων, αντλώντας τη νομιμοποίησή τους από τον ίδιο τους τον εαυτό»,1 στον πυρήνα της οποίας βρίσκεται η ελεύθερη πόλις, ο πολίτης και ο δήμος.

Η ελεύθερη πόλις, σύμφωνα με τον μοναδικό ορισμό του Θουκυδίδη, είναι αυτόνομος, αυτόδικος και αυτοτελής: «Aυτόνομος σημαίνει ότι δίνει η ίδια τον εαυτό της τους νόμους. Αυτόδικος σημαίνει ότι τα δικά της δικαστήρια που αποτελούνταν από κληρωτούς δικαστές, αποφασίζουν για όλες τις αμφισβητήσεις που μπορούν να προκύψουν.2 Και αυτοτελής σημαίνει ότι αυτοκυβερνάται, δηλαδή ότι όλες οι βασικές αποφάσεις της πολιτικής ζωής της κοινότητας, για εσωτερικά και εξωτερικά θέματα, παίρνονται από την Εκκλησία του δήμου: πόλεμος, ειρήνη, συμμαχίες, δημόσια έργα, κ.α. Η αρχαία ελληνική κοινότητα είναι Πόλις, Πολιτεία και όχι κράτος».3

Ο πολίτης, όπως προσδιορίζεται από τον Αριστοτέλη, είναι εκείνος που μετέχει κρίσεως και αρχής.4 «Μετέχω στην κρίση σημαίνει ότι συμμετέχω άμεσα στην δικαστική εξουσία και την απονομή της δικαιοσύνης και μετέχω στην αρχή σημαίνει ότι συμμετέχω άμεσα στην κυβερνητική εξουσία.»5

Ο δήμος υποδηλώνει ένα ειδικό τρόπο οργάνωσης της πολιτικής ζωής της πόλεως η οποία ορίζεται ως ένα σύνολο ελεύθερων πολιτών που αποφασίζουν, όπως προκύπτει από τη χρήση του «έδοξεν τη βουλή και τω δήμω» στο τυπικό όλων των δημοσίων εγγράφων. Αποτελείται από το σύνολο των ενηλίκων αρρένων ελευθέρων Αθηναίων. «Ο δήμος είναι κύριος των πάντων, και τα πάντα διοικεί με τα ψηφίσματα και με τα δικαστήρια όπου ο ίδιος κατέχει την εξουσία»,6και ασκεί την εξουσία ως άμεση δημοκρατία, δηλαδή την ασκεί απευθείας ο ίδιος χωρίς «αντιπροσώπους».

Ο αττικός δήμος ήταν μια κοινότητα με ανεξάρτητη διοίκηση σε ό,τι αφορούσε τα τοπικά θέματα. Ο πληθυσμός του αποτελούνταν από τους πολίτες,7 τους μέτοικους και τους δούλους. Οι αποφάσεις για όλα τα τοπικά θέματα λαμβανόταν από την αγορά του δήμου και ο δήμαρχος φρόντιζε για όλες τις «εν δήμω λειτουργίες». Ο δήμος έπαιζε σημαντικό ρόλο στην κλήρωση8 των αρχών της πολιτείας: Κάθε δήμος πρότεινε στη φυλή έναν αριθμό δημοτών (που ήταν ανάλογος με το μέγεθός του) για την εκλογή των 50 βουλευτών που θα μετείχαν στη φυλετική ομάδα της βουλής των 500 κάθε χρόνο.9

Μια τέτοια πολιτική κοινότητα, ακριβώς επειδή αντλούσε τη νομιμοποίησή της από τον εαυτό της και μόνο, μπορούσε να υφίσταται μέσα από μια διεργασία διαρκούς αυτοθέσμισης, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούσε να έχει μια συγκεκριμένη τελική πολιτική μορφή η οποία διαμορφώθηκε μια για πάντα αλλά να βρίσκεται σε μια συνεχή αυτόδημιουργία και αναδημιουργία, συγχρόνως. Γιατί «η αυτοθέσμιση δεν είναι κατάσταση, είναι διαδικασία που εκφράζεται ως δραστηριότητα μεταβολής των “βασικών”, “καταστατικών” και “συνταγματικών” νόμων (δηλαδή, της πολιτείας) και των άλλων θεσμών, όχι όλων συλλήβδην και ταυτοχρόνως αλλά σταδιακά, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις περιστάσεις».10

Κοινωνική Και Οικονομική Βάση: Οι Ανεξάρτητοι Μικροπαραγωγοί

Οι σημαντικές πολιτικές αλλαγές που συντελέστηκαν στο σύμπαν της ελληνικής πόλεως, δεν είναι προϊόν διαπάλης ανάμεσα σε αφέντες και δούλους αλλά ανάμεσα σε ελεύθερους πολίτες, πλούσιους γαιοκτήμονες και φτωχούς αγρότες και τεχνίτες, ανάμεσα σε πιστωτές και οφειλέτες, πράγμα που διαπιστώνει ο Καρλ Μάρξ ήδη από το 1867 όταν γράφει ότι: «η πάλη των τάξεων στον αρχαίο κόσμο, κινείται κυρίως με τη μορφή της πάλης ανάμεσα σε πιστωτές και οφειλέτες».11

Στην περίοδο που προαναγγέλλει τις αλλαγές που, βαθμιαία, θα μορφοποιήσουν την άμεση δημοκρατία ως μορφή διακυβέρνησης, η πραγματική κοινωνικο-οικονομική βάση της αρχαίας δημοκρατικής πολιτείας δεν ήταν η δουλεία αλλά η κοινότητα των ανεξάρτητων μικροπαραγωγών (αγρότες, τεχνίτες, έμποροι). Όπως γράφει ο Μαρξ, αποτιμώντας αυτή την περίοδο: «Το μικρό νοικοκυριό του αγρότη και η ανεξάρτητη επιχείρηση του χειροτέχνη (που και τα δυο αποτελούν εν μέρει τη βάση του φεουδαρχικού τρόπου παραγωγής και, εν μέρει, ύστερα από τη διάλυσή του, εμφανίζονται δίπλα στην κεφαλαιοκρατική επιχείρηση) αποτελούν ταυτόχρονα την οικονομική βάση των κοινωνιών της κλασικής αρχαιότητας στα καλύτερά τους χρόνια».12

Eκατό χρόνια αργότερα, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ίσως ο πλέον οξυδερκής και βαθυστόχαστος μελετητής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας στη σύγχρονη εποχή, θα υποστηρίξει ότι: «Όταν μέσα στην ελληνική πόλη εμφανίζονται οι πρώτες τάσεις του Δήμου να πολεμήσει την ολιγαρχία και την αριστοκρατία, οι πόλεις δεν ζουν από τη δουλεία. Πρόκειται για αγροτικές περιοχές, σχεδόν αυτάρκεις από την άποψη της γεωργικής καλλιέργειας, που επεκτείνονται γύρω από το άστυ, την οχυρωμένη πόλη με τους τεχνίτες, τις αρχές, το πολιτικό κέντρο και ένα μέρος των ναών (το άλλο βρίσκεται στην ύπαιθρο). Μερικοί, και μόνο μερικοί, από τους οίκους που συγκροτούν τον συνολικά εργαζόμενο πληθυσμό διαθέτουν ένα, δύο ή τρεις δούλους. Όταν γίνεται η μεγάλη δημοκρατική επανάσταση υπό την ηγεσία του Κλεισθένη (508-506), η Αθήνα δεν στηρίζεται στη δουλεία αλλά στην εργασία των ανεξάρτητων μικροπαραγωγών: αγροτών, τεχνητών και εμπόρων».13

Η Νομοθεσία του Σόλωνα

Η νομοθεσία του Σόλωνα ήταν προϊόν της βαθιάς κοινωνικής κρίσης που μάστιζε την Αθήνα στα τέλη του 6ου αιώνα και σηματοδότησε την απαρχή της διαδικασίας εκδημοκρατισμού της πολιτικής και κοινωνικής ζωής που κατέληξε στη διαμόρφωση του δημοκρατικού πολιτεύματος που είναι γνωστό ως άμεση δημοκρατία.

Στα χρόνια που προηγήθηκαν του Σόλωνα, σημειώθηκε μια γρήγορη αύξηση του πληθυσμού και, συγχρόνως, μια μείωση των παραγωγικά εκμεταλλεύσιμων περιοχών της Αττικής, με αποτέλεσμα να προκληθεί μια χρόνια διπλή αναντιστοιχία:

α) Ανάμεσα στους πλούσιους γαιοκτήμονες που κατείχαν τα πάντα και τους φτωχούς αγρότες που εξαρτιόταν από τα δάνεια που έπαιρναν απ’ τους γαιοκτήμονες.

β) Ανάμεσα στην αυξανόμενη ζήτηση των αγροτικών διατροφικών προϊόντων και στη μειούμενη προσφορά τους.

Συνέπεια αυτής της κατάστασης ήταν, μεταξύ άλλων, οι γαιοκτήμονες να επιβάλλουν την κατάργηση των μη-εντόκων και μη-ενυπόθεκων δανείων που ίσχυαν μέχρι τότε και την αντικατάστασή της από έντοκα και ενυπόθεκα δάνεια που συνάπτονταν με υποθήκευση ακινήτων, υλικών αγαθών και των σωμάτων των δανειζόμενων. Έτσι, ένα όλο και αυξανόμενο μέρος του πληθυσμού της πολιάδας κοινότητας των Αθηναίων έχανε την ιδιότητα του πολίτη14 και ξέπεφτε στην κατάσταση του δούλου που, πολλές φορές, πουλιόνταν και σε ξένους.

Σ’ αυτή την ιστορική στιγμή που εγκυμονούσε έναν άμεσο κίνδυνο εμφυλίων συρράξεων, εξαιτίας των συνθηκών κοινωνικής αστάθειας και του αναβρασμού που επικρατούσε στις τάξεις των θυμάτων αυτής της κατάστασης,15παρεμβλήθηκε ο Σόλωνας ο οποίος διατύπωσε ένα σύνολο ιδεών για την υπέρβαση της κρίσης.

Ο Σόλων ανήκε στην αθηναϊκή αριστοκρατία ως μέλος του γένους των Μεδοντιδών. Δεν κατείχε πλούτο. Είχε ταξιδέψει και διευρύνει ορίζοντες της σκέψης. Διακρίθηκε ως πολίτης και πατριώτης. Και καλλιέργησε τον ποιητικό λόγο διαμέσου του οποίου έκφραζε συναισθήματα, ηθικές αξίες και πολιτικές ιδέες.16

Ξεκινώντας από την παραδοχή ότι η υφιστάμενη κατάσταση και το νομιμοποιητικό της περίβλημα ήταν άδικη και νοσογόνα, ο Σόλων, εξελίχθηκε σε κατήγορο του άδικου πλουτισμού και της ανομίας που διχάζουν και καταστρέφουν την κοινωνία και αναμείχθηκε στην πολιτική όταν φάνηκε ότι οι απόψεις του άρχισαν να γίνονται αποδεκτές από ένα, διαρκώς αυξανόμενο, αριθμό πολιτών. Η ουσιαστική πολιτική του παρέμβαση αρχίζει με την εκλογή του στο αξίωμα του άρχοντα για το έτος 594/3 π.Χ.17 και κορυφώνεται με τη δημοσίευση των θεσμικών Νόμων το 592/1 π.Χ., εξαιτίας των οποίων ονομάστηκε νομοθέτης. Ο Σόλων,

1. Στο οικονομικό πεδίο:
   1. Παράγραψε τα χρέη που εκκρεμούσαν
   2. Απαγόρευσε το δανεισμό με υποθήκευση του σώματος του χρεώστη.
   3. Απελευθέρωσε εκείνους που είχαν γίνει δούλοι εξαιτίας χρεών.
   4. Πήρε μέτρα για την ενίσχυση της αθηναϊκής οικονομίας
   5. Μερίμνησε για την προστασία των κοινωνικά μη-προνομιούχων τάξεων από τις σιτοδείες, την αισχροκέρδεια και την τοκογλυφία.
   6. Θέσπισε κανόνες εναντίον της οκνηρίας και του παρασιτισμού.
   7. Επέβαλε στους γονείς να διδάσκουν στα παιδιά τους κάποια τέχνη.
2. Στο πολιτειακό πεδίο:
   1. Διατήρησε τα υπάρχοντα τέσσερα τέλη στα εισοδήματα από αγροτικές δραστηριότητες, επιτηδεύματα και εμπόριο.
   2. Κατένειμε τα πολιτικά δικαιώματα σε αντιστοιχία μ’ αυτά τα τέλη κι έτσι συγκροτήθηκαν τέσσερις εισοδηματικές τάξεις: Οι πεντακοσιομέδιμνοι, οι ιππείς, οι ζευγίτες και οι θήτες.18
   3. Όρισε ως ελάχιστο μεταξύ των δικαιωμάτων των μελών της κοινότητας, τη συμμετοχή στην Εκκλησία του Δήμου, και επέκτεινε αυτό το δικαίωμα και στους θήτες, με αποτέλεσμα να περιληφθούν στην κατηγορία των Αθηναίων πολιτών όλα τα ενήλικα άρρενα μέλη της πολιάδας κοινότητας, διακρινόμενα σε πεντακοσιομέδιμνους, ιππείς, ζευγίτες και θήτες.
   4. Έβαλε τέλος στη μονοπώληση των αξιωμάτων από τους αριστοκράτες.
   5. Επαύξησε τις αρμοδιότητες του Δήμου, επιφορτίζοντάς τον με την ανάδειξη των αρχόντων και τον έλεγχό τους.19
   6. Ίδρυσε ένα επιπλέον εκλεγμένο βουλευτικό σώμα, το Δήμο,20 πλάι στο παλαιό, τον Αρειο Πάγο, με αποτέλεσμα ο ένας θεσμός να δρα αντισταθμιστικά και ελεγκτικά σε σχέση με τον άλλο.
   7. Θεσμοθέτησε ένα λαϊκό δικαστήριο, την Ηλιαία,21 στο οποίο μπορούσε να προσφύγει κάθε πολίτης εναντίον των αποφάσεων των αρχόντων.
   8. Αναγνώρισε σε όλους τους πολίτες το δικαίωμα να προσφεύγουν στον Αρειο Πάγο εναντίον οιουδήποτε αδικούσε οποιονδήποτε πολίτη ή δούλο.
3. Στο περιβαλλοντικό πεδίο:
   1. Επέβαλε κανόνες στη διαχείριση του νερού των δημόσιων και ιδιωτικών πηγών.
   2. Όρισε ελάχιστες αποστάσεις σπιτιών, δένδρων και κυψελών από τις γειτονικές ιδιοκτησίες.22

Η νομοθεσία του Σόλωνα «κρίνεται γενικά ως μετριοπαθής… Ο Σόλων είχε πιστέψει ότι η κρίση (της αθηναϊκής κοινωνίας) ήταν αποτέλεσμα της αδικίας και της παρανομίας και είχε διακηρύξει ότι η λύση θα επερχόταν με την επικράτηση της δικαιοσύνης και της νομιμότητας… και έκρινε ότι με τους νόμους του εγκαθίδρυσε καθεστώς δικαίου. Στην προέκταση των κατηγοριών δίκαιον καιάδικον τοποθετούσε τις κατηγορίες πρέπον, άξιον, και απρεπές, ατιμωτικόν,προσβλητικόν… [Κατά την αντίληψή του] το δίκαιο δεν συνίσταται σε ισότητα, αλλά σε ανισότητα που πρέπει να είναι δίκαιη… Με την αρχή της δίκαιης ανισότητας, ο Σόλων θέλησε να ανταποκριθεί συγχρόνως σε δύο στόχους: να αποτραπεί η διάλυση της πολιάδας κοινότητας και να διατηρηθεί η κοινωνική διαστρωμάτωση».23

Ανεξάρτητα από τις μεταγενέστερες απόπειρες για αποτίμηση των προθέσεων του νομοθέτη, τα μέτρα που πήρε συντέλεσαν στη διαμόρφωση νέων οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών οι οποίες «προδίκαζαν τη σημασία που θα αποκτούσαν τα λαϊκά στρώματα από τη στιγμή που θα λειτουργούσε ουσιαστικά η Εκκλησία του Δήμου, στην οποία θα υπερτερούσαν οι απασχολούμενοι με τις μεταποιήσεις και το εμπόριο».24

Η ρήξη που σηματοδότησε η νομοθεσία του Σόλωνα (592/1 π.Χ.), ύστερα από μια πορεία που διανθίζεται από την κατάληψη της εξουσίας από τον Πεισίστρατο και τους Πεισιστρατίδες, έμελλε να απολήξει στη μεγάλη δημοκρατική επανάσταση υπό την ηγεσία του Κλεισθένη (508/6 π.Χ.).

Ίχνη Επιδράσεων στις Μεταγενέστερες Επαναστάσεις

Όλες οι αυθεντικές κοινωνικές επαναστάσεις εμφανίζουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά: Έχουν στοιχειακό χαρακτήρα, είναι απρόβλεπτες και ξεσπούν ξαφνικά σαν αυθόρμητα μαζικά κινήματα ύστερα από μια μικρή ή μεγάλη περίοδο συγκεχυμένου αναβρασμού. Και, όλες, στην πορεία της εξέλιξής τους, εφευρίσκουν τις δικές τους πρωτότυπες μορφές αυτοδιεύθυνσης που έχουν πολλά κοινά γνωρίσματα με την ελληνική δημοκρατία της κλασικής αρχαιότητας.

Από τις αυτόνομες πόλεις του Μεσαίωνα (9ος-11ος αιώνας) μέχρι τις επαναστατικές προσπάθειες για κοινωνική απελευθέρωση με τις Λαϊκές Επιτροπές στο Παρίσι (1793), την Κομμούνα του Παρισιού (1871), τα Σοβιέτ στη Ρωσία (1905 και Φεβρουάριος 1917), τα Εργατικά Συμβούλια στην Ισπανία (1936), τις Εργατικές Επιτροπές στην Ανατολική Γερμανία (1953), τα Εργατικά Συμβούλια στην Ουγγαρία (1956) και τις Διαρκείς Συνελεύσεις και Επιτροπές Δράσης του Γαλλικού Μάη (Παρίσι, 1968).

Σ’ όλες αυτές τις κορυφαίες στιγμές, οι μεταρρυθμιστές και οι εξεγερμένοι πάντοτε ανακάλυπταν τον εαυτό τους και τις δυνατότητές τους, εφευρίσκοντας και λειτουργώντας ένα κάποιο σύστημα αυτοοργάνωσης και αυτοδιεύθυνσης που θρυμμάτιζε την πάγια γραφειοκρατική διάσταση ανάμεσα σε διευθυντές και διευθυνόμενους, αποδεικνύοντας έτσι ότι μπορούσαν να κάνουν και να ζουν την Ιστορία οι ίδιοι και όχι να τη γράφουν για λογαριασμό άλλων.

O ΚΛΕΑΝΘΗΣ ΓΡΙΒΑΣ (γεν. 1944) είναι ψυχίατρος-νευρολόγος, Διδάκτωρ ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, με σπουδές στην Κοινωνιολογία. Υπήρξε συνεργάτης πολλών περιοδικών και εφημερίδων, μεταξύ των οποίων και η Ελευθεροτυπία (για 15 χρόνια μέχρι τις 4-2-2002). Συντάκτης της Έκθεσης για τα Ναρκωτικά της Ειδικής Επιτροπής του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης (1986) και συγγραφέας 19 βιβλίων με θέμα τη δημόσια υγιεινή, την ψυχιατρική, τα ναρκωτικά, την τρομοκρατία και την ιστορία.

Η ελεύθερη πόλις, σύμφωνα με τον μοναδικό ορισμό του Θουκυδίδη, είναι αυτόνομος, αυτόδικος και αυτοτελής.

Ο πολίτης, όπως προσδιορίζεται από τον Αριστοτέλη, είναι εκείνος που μετέχει κρίσεως και αρχής.

Όλες οι αυθεντικές κοινωνικές επαναστάσεις εμφανίζουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά: Έχουν στοιχειακό χαρακτήρα, είναι απρόβλεπτες και ξεσπούν ξαφνικά σαν αυθόρμητα μαζικά κινήματα ύστερα από μια μικρή ή μεγάλη περίοδο συγκεχυμένου αναβρασμού.

Οι μεταρρυθμιστές και οι εξεγερμένοι πάντοτε ανακάλυπταν τον εαυτό τους και τις δυνατότητές τους, εφευρίσκοντας και λειτουργώντας ένα κάποιο σύστημα αυτοοργάνωσης και αυτοδιεύθυνσης…

1 Κ. Καστοριάδης, Η αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα (Υψιλον, Αθήνα, 1986), σελ.

2 «Στην πολιτεία των Αθηναίων οι δικαστές δεν αποτελούσαν ένα ειδικό επαγγελματικό σώμα αλλά ήταν κληρωτοί. Από τους 30.000 αθηναίους πολίτες κληρώνονταν κάθε χρόνο 6.000 υποψήφιοι δικαστές, με ένα πολύπλοκο σύστημα που διαρκώς βελτιωνόταν, με σκοπό να εξαλειφθεί κάθε δυνατότητα απάτης, παρέμβασης ή επηρεασμού των 501, 1.001 ή 1.501 οι οποίοι, αναλόγως της περιπτώσεως, απάρτιζαν το συγκεκριμένο δικαστήριο. Μ’ αυτή τη ρύθμιση, ένα τυχαίο δείγμα του ίδιου του λαού που νομοθετούσε ψηφίζοντας ένα νόμο, καλούνταν να τον εφαρμόζει με την ιδιότητα της δικαστικής εξουσίας.» (Κ. Καστοριάδης, ο.π., σελ. 31-2)

3 «Τι είναι η πόλις; Σύμφωνα με τον Θουκιδίδη άνδρες γαρ πόλις, πόλις είναι οι Αθηναίοι… Για τους αρχαίους Ελληνες δεν υπάρχει Πολιτεία των Αθηνών. Αθήνα είναι γεωγραφική έκφραση. Η πόλη είναι οι Αθηναίοι. Ανδρες γαρ πόλις. Ο Θουκιδίδης δεν μιλάει ποτέ για Αθήνα ή για οποιαδήποτε άλλη πόλη. Όταν πρόκειται για την πόλη λέει οι Αθηναίοι, οι Κορίνθιοι, κλπ. Όταν πρόκειται για τον τόπο λέει Αθήνα, Κόρινθος, κλπ. Η πόλις δεν είναι γεωγραφικός προσδιορισμός». (Κ. Καστοριάδης, ο.π., σελ. 38)

4 Αριστοτέλης, Πολιτικά: «Πολίτης δ’ απλώς ουδενί των άλλων ορίζεται μάλλον ή τω μετέχειν κρίσεως και αρχής» [«Ο πολίτης δι’ ουδενός άλλου χαρακτηριστικού στοιχείου ορίζεται επί τω βέλτιστον, ή διά του ότι μετέχει της δικαστικής κρίσεως και της αρχής»] (βιβλίο ΙΙΙ, Κεφ. Ι, μτφρ. Π. Λεκατσάς, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, χχ, σελ. 276-7).

5 «Δεν είναι τυχαίο ότι ο Αριστοτέλης προτάσσει τη συμμετοχή στην κρίση, δηλαδή τη συμμετοχή στη δικαστική εξουσία, από τη συμμετοχή στην αρχή, δηλαδή τη συμμετοχή στην κυβέρνηση, κι αυτό γιατί στην Αθήνα του 4ου αιώνα, η δικαστική εξουσία τείνει να γίνει η πρώτη εξουσία, γιατί έχει τη δυνατότητα να επικυρώνει ή να αναιρεί στην πράξη ακόμα και αποφάσεις της Εκκλησίας του δήμου. Φυσικά, πρόκειται όχι για επαγγελματικά αλλά για λαϊκά δικαστήρια που απαρτίζονταν από τους ίδιους τους πολίτες» (Κ. Καστοριάδης, ο.π., σελ. 16).

6 Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία (XLI,2, μτφρ. Γ. Κοτζιούλας, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 1939, σελ. 153).

7 Οι πολίτες διακρίνονταν στους δημότες που ήταν γραμμένοι στο ληξιαρχικό μητρώο του δήμου και τουςεγκεκλημένους που ανήκαν σε άλλο δήμο απ’ αυτόν που κατοικούσαν και δεν είχαν «ισότητα δικαιωμάτων» με τους πραγματικούς δημότες.

8 Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία: «Όλα τα αξιώματα της συνήθους διοικήσεως παρέχονται δια κλήρου εκτός από τον ταμία των στρατιωτικών, τους διαχειριστάς των χρηματικών ποσών δια τας εορτάς και τον προϊστάμενον της υπηρεσίας υδρεύσεως. Οι άρχοντες ούτοι εκλέγονται δι’ ανατάσεως της χειρός… Δι’ εκλογής αναδεικνύονται επίσης και όλαι αι στρατιωτικαί αρχαί.» (ΧLII, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 1939, σελ. 161-2)

9 Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία: «Η Βουλή εκλέγεται διά κλήρου και αποτελείται από 500 μέλη, πενήντα από κάθε φυλή.» (Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 1939, σελ. 163).

10 Κ. Καστοριάδης, Η αρχαία Ελληνική Δημοκρατία, ο.π., σελ. 27-8

11 Κ. Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τόμος 1ος, 1867 (Εκδοτικό ΚΚΕ, 1954) σελ. 148.

12 Κ. Μαρξ, Το Κεφάλαιο, ο.π., σελ. 350.

13 Κ. Καστοριάδης, Η αρχαία Ελληνική Δημοκρατία, ο.π., σελ. 18.

14 Η ιδιότητα του πολίτη συνεπάγονταν το δικαίωμα της ισότιμης συμμετοχής στη ζωή της κοινότητας και των υποδιαιρέσεών της.

15 Τα οποία ήταν φυσικό να επιδιώκουν αναδασμό της γης και πολιτειακές αλλαγές.

16 Από τους χιλιάδες στίχους που έγραψε διασώθηκαν περίπου τριακόσιοι (οι μισοί από τους οποίους προέρχονται από τα πολιτικά του ποιήματα).

17 Δεν εκλέχθηκε από τον Αρειο Πάγο αλλά από τον Δήμο, στον οποίο μετείχε και η τάξη των ζευγιτών.

18 Με εισόδημα άνω των 500 δραχμών (πεντακοσιομέδιμνοι), μεταξύ 300-500 δραχμών (ιππείς), μεταξύ 150-300 δραχμών (ζευγίτες) και κάτω των 150 δραχμών (θήτες).

19 Ο δήμος εξέλεγε για κάθε θέση άρχοντα έναν αριθμό υποψήφιων πεντακοσιομέδιμνων που τους θεωρούσε κατάλληλους γι’ αυτό το αξίωμα και, εν συνεχεία, γινόταν κλήρωση μεταξύ τους.

20 Ο δήμος αποτελούταν από 400 μέλη, εκλεγμένα από όλους τους πολίτες, ανανεώσιμα κάθε χρόνο και ανακλητά. Σ’ αυτόν αντιπροσωπευόταν εξίσου τα 4 μέρη του πολιτικού σώματος (οι φυλές) με 100 βουλευτές το καθένα.

21 Η λέξη είναι συνώνυμη του Εκκλησία του Δήμου. Η Ηλιαία ήταν ο ίδιος ο Δήμος όταν συνεδρίαζε ως δικαστήριο.

22 Για μια συνοπτική αναφορά στη Νομοθεσία του Σόλωνα, βλ. το άκρως ενδιαφέρον έργο του Μ. Σακελλαρίου, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1999), σελ. 87-98.

23 Μ. Σακελλαρίου, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, ο.π., σελ. 94

24 Μ. Σακελλαρίου, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, ο.π., σελ. 98

99% ΕΜΠΝΕΥΣΗ! « ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΖΕΝΙΘ

Διαθέστε τον χρόνο να το διαβάσετε.

Απο το Περιοδικό Ζενίθ ένα υπέροχο κείμενο της Αριάδνης Γερούκη,όπως όλα της τα κείμενα.

Αρχικό πόστ/σύνδεσμος:

99% ΕΜΠΝΕΥΣΗ! « ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΖΕΝΙΘ.

Posted: Ιουλίου 5, 2012 in ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ – CREATIVE RESISTANCE
Ετικέτες:Αριάδνη Γερούκη

ΖΗΣΤΕ ΜΕ ΕΜΠΝΕΥΣΗ!

Επτά Δρόμοι για να Φωτίσετε τη Ζωή σας

 

 

 

Θα ανιχνεύσουμε κάποια στοιχεία που αναδεικνύουν τη προσωπική μας γεωγραφία, προσθέτοντας βαθιά φαράγγια και ψηλές βουνοκορφές στην πεζή καθημερινότητα. Ποια είναι τα πράγματα, τα συναισθήματα, οι συνθήκες, τα ερεθίσματα που δίνουν χρώμα στη ζωή μας; Πού βρίσκεται η πηγή αυτής της «πνοής» μέσα μας που μας «εμπνέει»; Είναι αυτή η πνοή που τελικά μας διαφοροποιεί από τα καταναλωτικά προβλέψιμα ανθρωποειδή, στα οποία προσπαθεί επιμελώς το Σύστημα να μας μετατρέψει; Μήπως η Έμπνευση είναι η μόνη μας αντίσταση στην επερχόμενη μαζική πολτοποίηση των συνειδήσεων;

Γράφει η Αριάδνη Γερούκη

Τελευταία είχα την τύχη να γνωρίσω έναν πολύ ιδιαίτερο και εμπνευσμένο άνθρωπο. Είχε πριν μερικούς μήνες βγει από μακρόχρονη πνευματική απομόνωση, με ελάχιστη επαφή με τους άλλους και τα κοινωνικά και πολιτικά τεκταινόμενα. Δεν έχει σημασία πώς και γιατί. Γεγονός είναι ότι αυτός ο άνθρωπος κατάφερε να σφυρηλατήσει ελεύθερα τη συνείδησή του έξω από κοινωνικές νόρμες και να αναπτύξει βαθιά διαύγεια και σοφία.

Όταν τον ρώτησα πώς βλέπει τους ανθρώπους μετά από δεκαπέντε χρόνια «απουσίας», απάντησε: «Βλέπω τα μάτια τους σβησμένα, σαν να λείπει η εσωτερική τους φλόγα…». Συνειδητοποίησα ότι αυτό το «σβήσιμο» που εμείς μπορεί να μην αντιλαμβανόμαστε, γιατί το υφιστάμεθα σταδιακά και ύπουλα, μέσα από το τρίπτυχο κατανάλωση-τεχνολογία-αυτοματισμός είναι ακριβώς το σβήσιμο της έμπνευσης στη καθημερινή μας ζωή.

Είναι η αίσθηση όταν ξυπνάς το πρωί κι όλα σου φαίνονται βαρετά και γκρίζα. Που ξέχασες πότε γέλασες τελευταία φορά με τη καρδιά σου. Που σπάνια πια βρίσκονται πράγματα που σε εκπλήττουν. Είναι που έχασες μια για πάντα τον «εφηβικό ενθουσιασμό», που είχες κάποτε υποσχεθεί στον εαυτό σου και στην κοινωνία ότι θα τον κρατήσεις ζωντανό για το καλό των άλλων. Η πίκρα, η απογοήτευση, η πλήξη, το «μια από τα ίδια», που συναντούμε στον καθένα μας. Ξεχάσαμε να ξανα-ανακαλύπτουμε τον κόσμο την κάθε στιγμή!

Ο αληθινός κόσμος μας διαφεύγει, γιατί ζούμε παρασιτικά και λάθρα, επαναλαμβάνοντας εσαεί προκατασκευασμένα μοντέλα σκέψης και συμπεριφοράς –τα οποία παρεμπιπτόντως, είναι συνήθως αρνητικά… Ξεδιπλώνουμε συνεχώς το πιο μικρό και μίζερο κομμάτι του εαυτού μας, αναμασώντας τον πόνο, τα παράπονα, τις απογοητεύσεις που μας κρατούν δέσμιους σε μια υποβαθμισμένη εικόνα, καρικατούρα του εαυτού μας, της αληθινής ζωής, που παραμένει λαμπερή και εμπνευσμένη, μακριά μας… ή κάπου θαμμένη βαθιά μέσα μας. Αναπαράγουμε προκάτ συνταγές ευτυχίας και επιτυχίας, χωρίς να αναρωτιόμαστε: τι είναι αυτό που διψά πραγματικά η ψυχή μας; Μπορεί το επώνυμο ρούχο, το ακριβό αυτοκίνητο να μας το δώσει; Τι είναι αυτό που όλοι ψάχνουμε όλοι, αν όχι η ολόκληρη, η αψεγάδιαστη, η τέλεια ευτυχία;

Με μια προσεκτική, τίμια έρευνα μέσα μας, θα βρούμε ότι υπάρχουν εκείνες οι στιγμές, έστω οι φευγαλέες αναμνήσεις των στιγμών που έχουμε όλοι ανεξαιρέτως νοιώσει να μετέχουμε στο θαύμα της ζωής… Στιγμές πολλές φορές ανεξήγητες, όταν νοιώθουμε την ομορφιά γύρω να μας πνίγει, την ομορφιά που κρύβεται στα πιο ασήμαντα μικρά πράγματα, όταν ξαφνικά πλημμυρίζουμε από αγάπη γι’ αυτόν τον τυχαίο άγνωστο που βρίσκεται μπροστά μας, όταν όλο το ψεύτικο οικοδόμημα του κοινωνικού εαυτού μας γκρεμίζεται μονομιάς και μένει η γυμνότητα, η τραγικότητα, η έσχατη ομορφιά μας…

Στην πραγματικότητα δεν χάσαμε αυτή τη βαθιά ομορφιά ούτε στιγμή, παρόλη τη μικρότητα, την εγωιστική συμπεριφορά. Δεν χάσαμε ποτέ τη βαθιά ανθρωπιά, το μεγαλείο, την τραγικότητά μας. Η αληθινή μας φύση παραμένει πάντα υπέροχη και χωράει στην αγκαλιά της όλο τον κόσμο… Όλη η γνώση, η σοφία, η αγάπη, η συμπόνια, όλα τα ταλέντα, όλες οι ικανότητες, όλη η δημιουργικότητα και η φαντασία είναι μέσα μας, περιμένουν και επιμένουν.

Είναι μια τεράστια αποθήκη του «συλλογικού υποσυνείδητου», στην οποία έχουμε άμεση πρόσβαση ανά πάσα στιγμή. Και δεν είναι «μεγάλα λόγια». Πάρτε το απόφαση! Είμαστε οι δημιουργικοί καλλιτέχνες του έργου που ονομάζουμε «ζωή μας». Είμαστε, είτε το θέλουμε, είτε όχι, όλοι εμπνευσμένοι… κατά βάθος!

Υπάρχουν κάποιες πύλες εισόδου σε αυτή την αποθήκη έμπνευσης. Κι επειδή δεν είμαστε και τόσο διαφορετικοί όσο θέλουμε να νομίζουμε, πρόκειται για πύλες κοινές για τους περισσότερους, χωρίς να είναι αποκλειστικές ή περιοριστικές, μιας κι ο καθένας μας δίνει το δικό του τόνο παραλλαγής στο ανθρώπινο τοπίο.

 

• Πρώτη Πύλη: η Φύση

Είναι μια από τις πιο δυνατές πηγές –ίσως η πιο δυνατή– από τις οποίες πηγάζουν εκείνα τα θετικά συναισθήματα που μας πείθουν ότι αυτή τη ζωή αξίζει να την ζούμε. Σε πρωταρχικό επίπεδο αυτό θεωρείται αυταπόδεικτο: ο ήλιος, το φεγγάρι, τα αστέρια, τα δάση, τα βουνά, τα νερά έφερναν τους προβιομηχανικούς ανθρώπους κοντά στο εξαίσιο. Γι αυτούς, για πάνω από 300.000 χρόνια ιστορίας, η Φύση αντιπροσώπευε , σύμφωνα με τον μεγάλο θρησκειολόγο Mircea Eliade, την «αληθινή ύπαρξη», που ήταν θαυματουργή, αναγεννώμενη και πέρα από διανοητική κατανόηση. Η αντίληψη της θεϊκής σχεδίασης της Φύσης έκανε τους ανθρώπους να βρίσκουν στη φύση τον «Θεό».

Το 1897, στην αυτοβιογραφία του, ο συγγραφέας J. Trevor (My Quest of God), περιγράφει πώς ένα πρωί μετά από περίοδο βαριάς κατάθλιψης, περπατώντας στους λόφους της βόρειας Αγγλίας, την ώρα της ανατολής του ήλιου, άρχισε να νοιώθει ότι: «βρίσκεται στον παράδεισο –μια εσωτερική κατάσταση ειρήνης και χαράς και σιγουριάς, απερίγραπτα έντονη, συνοδευόμενη από μια αίσθηση ότι λούζεται σε ένα ζεστό και λαμπερό φως… μια αίσθηση ότι έχει περάσει πέρα από το σώμα του… την παρουσία του Θεού».

Τη δεκαετία του 1980, ο Ιάπωνας μύστης της φυσικής καλλιέργειας Masanobu Fukuoka, γράφοντας το βιβλίο που θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή στη σχέση του ανθρώπου με τη γεωργία (την εποχή της πνευματικής γεωργίας), περιγράφει τη στιγμή της αιφνίδιας φώτισής του (σατόρι) με τα παρακάτω λόγια: «Μετά από μια νύχτα περιπλάνησης ακούμπησα εξαντλημένος στη ρίζα ενός δέντρου… Καθώς πλησίαζε η αυγή, η διαπεραστική κραυγή ενός νυχτερινού ερωδιού με ξύπνησε απότομα. Στη στιγμή έγινα διαφορετικός άνθρωπος. Ο Θεός με είχε κτυπήσει σαν κεραυνός εν αιθρία… μου φανερώθηκε ολοζώντανα η αληθινή φύση αυτού του κόσμου. Ισχυρή συγκίνηση με είχε κυριεύσει, ώστε έτρεμα στο σώμα και στη ψυχή. Φώναξα από χαρά, με λόγια που θα πρέπει να ήταν ακατάληπτα… Η λάμψη της πρωινής δροσιάς στη χλόη, το πράσινο των δέντρων τα οποία ήταν λουσμένα στο πρωινό φως και τρεμούλιαζαν από χαρά…». Από τότε και μέχρι σήμερα στα προχωρημένα ενενήντα του, συνεχίζει με ακούραστη επιμονή να γυρίζει σε όλο τον κόσμο διδάσκοντας και σπέρνοντας τους περίφημους σπόρους του για την απο-ερημοποίηση του πλανήτη.

Ο συγγραφέας Πάολο Κοέλο, υποστηρίζει ότι είτε πρόκειται για τη λογοτεχνία, είτε για τη μηχανική, είτε για την τεχνολογία της πληροφορικής, είτε για τον ίδιο τον έρωτα, «η δημιουργική διαδικασία ακολουθεί ένα και μοναδικό μοντέλο: τον κύκλο της Φύσης».

Εμείς όμως, οι κοινοί άνθρωποι, πώς μπορούμε να επανασυνδεθούμε με τη Φύση, δημιουργώντας μια αληθινή σχέση μαζί της, πέρα από πικνίκ στα λιβάδια και μπάνια στις παραλίες;

Από προσωπική εμπειρία, θα έλεγα ότι κάποιες καθημερινές στιγμές μοναξιάς μέσα στη Φύση είναι απαραίτητες για την ψυχική και συναισθηματική μας ισορροπία. Κάποιοι τις συνδυάζουν με το αγαπημένο τους σπορ ή με τη βόλτα του σκύλου. Όπως και να έχει, βρείτε δέκα-είκοσι λεπτά καθημερινά και περπατήστε στο δάσος, στη παραλία, ή έστω στο γειτονικό πάρκο, χωρίς να «κάνετε» τίποτα. Κλείστε το κινητό, ανοίξτε τα αυτιά και τη καρδιά σας: ακούστε τα πουλιά, τον ήχο των φύλλων στα δέντρα, τον ήχο του νερού, μυρίστε το χώμα, παρατηρήστε τα σύννεφα να αλλάζουν και καθίστε έτσι για λίγο, αφήνοντας τον εαυτό σας να εναρμονιστεί με το φυσικό περιβάλλον, που τόσο το έχει στερηθεί.

Δεν χρειάζεται να πάμε κάπου μακριά. Αν δεν υπάρχει χρόνος, αρκεί απλά να αφουγκραστείτε το αγαπημένο σας φυτό στο σαλόνι ή στο μπαλκόνι σας, να το ποτίσετε ακούγοντας το χώμα να «πίνει» το νερό, να του ψιθυρίσετε τα παράπονά σας, να του εμπιστευτείτε τα μυστικά μέσα από τη καρδιά σας, να χαϊδέψετε τα κλαδιά και τα φύλλα του. Ή να σταθείτε για λίγο με το κεφάλι ψηλά να κοιτάξετε το πέταγμα των πουλιών. Η εσωτερική επανασύνδεση και η εναρμόνιση είναι θέμα δευτερολέπτων. Οι αποδράσεις αυτές πρέπει να είναι καθημερινές, όχι για να φορτώσουμε ακόμη περισσότερο ένα βαρύ πρόγραμμα, αλλά για να πλουτίσουμε τη ζωή μας με αυτά τα πολύ απλά, αλλά πολύ σημαντικά πράγματα που δίνουν την αίσθηση της φρεσκάδας και της έμπνευσης.

• Δεύτερη Πύλη: η Απλότητα

Η ζωή μας γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκη. Φροντίζει γι’ αυτό το πολιτικοοικονομικό σύστημα, τα ΜΜΕ, φροντίζουμε κι εμείς να δημιουργούμε όλο και περισσότερες καταναλωτικές «ανάγκες» που φέρνουν όλο και μεγαλύτερο αίσθημα ανικανοποίητου.

Έχουμε ξεχάσει τα αυτονόητα: δεν χρειαζόμαστε τίποτα από όλα αυτά. Η αληθινή έμπνευση και η ικανοποίηση δεν έρχεται ποτέ μέσα από την υιοθέτηση καταναλωτικών προτύπων και μοντέλων συμπεριφοράς. Το μόνο που κάνουν όλα αυτά, είναι να μας αποξενώνουν από τον αληθινό μας εαυτό, να ξεχνάμε τις αληθινές μας ανάγκες.

Ξαναγυρίστε στην απλότητα και ανακαλύψετε τον τεράστιο πλούτο της φλόγας του κεριού, της ησυχίας, τον ήχο του φαγητού που βράζει, την αγκαλιά, το σκοτάδι… Δοκιμάστε ένα μόνο βράδυ να μην ανάψετε τα φώτα, ούτε την τηλεόραση και να αφήσετε τη νύχτα να μπει απαλά μέσα στο σπίτι –δοκιμάστε να μένετε περισσότερη ώρα σιωπηλοί… Να ξυπνήσετε το πρωί νωρίς, να ανοίξετε την μπαλκονόπορτα για να ακούσετε το πρώτο τιτίβισμα των πουλιών…

Δοκιμάστε να βγείτε έξω χωρίς make-up και ψηλά τακούνια. Να μιλήσετε στους άλλους για τα πραγματικά συναισθήματά σας. Να είστε απλά ο εαυτός σας χωρίς επιτήδευση. Η απλότητα μας φέρνει πιο κοντά στον εαυτό μας, πιο κοντά στους άλλους και πιο κοντά στη πηγή της έμπνευσής μας. Τόσο απλά!

• Τρίτη Πύλη: η Στιγμή

Η παρούσα στιγμή είναι μια προνομιακή πύλη της έμπνευσης. Αν ο νους είναι συνέχεια παγιδευμένος ανάμεσα στην αναπόληση και το αναμάσημα του παρελθόντος και τον σχεδιασμό, την ονειροπόληση και το άγχος του μέλλοντος, δεν υπάρχει χώρος για την παρούσα στιγμή. Ζούμε μετέωροι ανάμεσα στην ιστορία και τη φαντασία, χωρίς ανοιχτό διάστημα στο παρόν. Δεν είμαστε ποτέ εδώ. Ξεχνάμε το μεγάλο Τώρα, όπου γίνονται όλα τα θαύματα, της έμπνευσης, της κατανόησης, της επινόησης, της σύνθεσης, της ανακάλυψης και το μεγαλύτερο απ’ όλα: το θαύμα της αγάπης…

Δεν υπάρχει ανθρώπινη δημιουργία που να μην αγκυροβόλησε σε ένα δυναμικό Τώρα. Όλοι οι επιστήμονες, οι συγγραφείς, οι μουσικοί, οι ζωγράφοι, οι τεχνίτες, οι εραστές το επιβεβαιώνουν: η δημιουργία συμβαίνει όταν χάνουμε την αίσθηση του γραμμικού χρόνου, όταν μπαίνουμε στο απέραντο διάστημα του Τώρα, της παρούσας στιγμής, όταν κάνουμε την κάθετη βουτιά στην ύπαρξή μας και ανασύρουμε το πολύτιμο πετράδι της έμπνευσης…

Πώς να εξασκηθούμε να ζούμε στο Τώρα; Υπάρχουν άπειρες μέθοδοι και πνευματικά μονοπάτια, αλλά ο δρόμος είναι ένας: η επίγνωση, η προσοχή, η συνειδητότητα.

Αναρωτιέστε αν έχετε επίγνωση; Απλά, κάντε το εξής τεστ στον εαυτό σας: Θυμηθείτε να ρωτάτε κάθε τρεις και λίγο τον εαυτό σας πού βρίσκεται, πού τριγυρνάει ο νους σας, ό, τι κι αν κάνετε. Στο 99,9% των περιπτώσεων θα δείτε ότι ο νους σας θα παγιδευμένος ανάμεσα στα αγχώδη αόριστα σχέδια για το μέλλον και στο άχρηστο επαναλαμβανόμενο βίντεο του παρελθόντος, κατασκευάζοντας συνέχεια ανούσια σενάρια, απασχολούμενος είτε με ενοχές, είτε με φόβους. Αυτό απλά σημαίνει ότι δεν έχουμε επίγνωση, δεν ζούμε στο παρόν, στην παρούσα στιγμή.

Με αγάπη και υπομονή, φέρτε πίσω τον νου σας εδώ και τώρα. Ξανά και ξανά.

• Τέταρτη Πύλη: η Αγάπη

Η αγάπη είναι η αληθινή φύση μας. Είναι η βασική ποιότητα που έχουμε, όταν απομακρύνουμε τους φόβους, τις ανασφάλειες, τις προσκολλήσεις και τις εγωιστικές μας τάσεις. Το φως πίσω από όλα τα συναισθήματα. Η μια και μοναδική ενέργεια που κινεί τον κόσμο, τους πλανήτες, το κάθε τι. Είναι μια κατάσταση χωρίς σημείο αναφοράς, χωρίς προσκόλληση, χωρίς προτίμηση, χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Η αγάπη είναι ευδαιμονία, ισοψυχία, αταραξία, μια γεύση. Δεν σ’ αγαπώ γιατί με συμφέρει, γιατί με βολεύει. Σ’ αγαπώ γιατί υπάρχεις, γιατί υπάρχω. Η υπερ-προσωπική αγάπη είναι η μεγαλύτερη έμπνευση που μπορεί να υπάρξει.

Συνήθως η αγάπη που βιώνουμε είναι μικρή μόνο σπίθα, αναλαμπή της αληθινής αγάπης. Ωστόσο, μπορούμε να την επεκτείνουμε, να εξασκηθούμε σε αυτό. Ένα καλό πεδίο είναι, για τους γονείς, η αγάπη για τα παιδιά τους και για τους εραστές, η αγάπη για τον σύντροφό τους. Νοιώστε την προσωπική αυτή αγάπη να σας γεμίζει ολόκληρους. Μετά, φέρτε στον νου σας έναν άνθρωπο που σας είναι «αδιάφορος». Αφήστε την ίδια ζεστή ενέργεια να τον τυλίξει. Και άλλον, και άλλον. Αρχίστε να εκπαιδεύετε τον εαυτό σας να νοιώθει αγάπη για όλους τους ανθρώπους που γνωρίζετε, που δεν γνωρίζετε, που «συμπαθείτε», που «αντιπαθείτε», χωρίς εξαίρεση… Δεν είναι κάτι εύκολο, αλλά με το χρόνο, θα δείτε τη καρδιά σας να μαλακώνει και να ανοίγει απέναντι στον κάθε «άγνωστο» και συνάμα τόσο οικείο συνάνθρωπο…

Δεν υπάρχει πιο μεγαλειώδες συναίσθημα! Αν θέλετε να κάνετε κάτι καλά, βάλτε λίγη υπερ-προσωπική αγάπη στην συνταγή και θα μεγαλουργήσετε! Ο κανόνας ισχύει για όλα: από το φαγητό μέχρι τη συγγραφή ενός βιβλίου. Θυμάμαι όποτε έβγαινα να μιλήσω σε ακροατήριο και είχα το σχετικό τρακ, η μόνη λύση ήταν να θυμηθώ πόση αγάπη ένοιωθα γι’ αυτό το γνωστικό αντικείμενο, γι’ αυτή την επιστήμη, για την ιστορία, για τους ανθρώπους… Αυτό και μόνο «έλυνε» τη γλώσσα και μου έδινε έμπνευση.

• Πέμπτη Πύλη: η Ελευθερία

Ο κοινωνικός προγραμματισμός αποτελεί βασικό περιοριστικό όρο της ελευθερίας. Μας δεσμεύει σε ένα γενικά «αποδεκτό» μίζερο, δραματικά προβλέψιμο πλαίσιο επιλογών, αξιολογήσεων και προτεραιοτήτων.

Η αποδέσμευση από τις κοινωνικά προδιαγεγραμμένες αξίες και απαξίες, ανοίγει μπροστά μας την απεραντοσύνη της ελεύθερης βούλησης. Η ελευθερία είναι ένα sine qua non συστατικό της έμπνευσης. Μόνο σε κατάσταση ελευθερίας αναδύονται οι εσωτερικές ανάγκες, οι δημιουργικές εκφράσεις και οι πρωτότυπες εκφάνσεις του βαθύτερου είναι. Αυτού του είδους η προσωπική ελευθερία κατακτάται βήμα-βήμα: πρώτα αναγνωρίζουμε τι είναι αυτό που πραγματικά μας εμπνέει. Κατόπιν αντλούμε το θάρρος να το δημιουργήσουμε. Δεν είναι πάντα κάτι εύκολο, γιατί, ακολουθώντας την έμπνευσή μας συχνά αντιμετωπίζουμε την δυσπιστία και την ενδεχόμενη εχθρότητα των άλλων –οικείων, συναδέλφων κλπ. Το να πηγαίνεις κόντρα στο κατεστημένο πνεύμα των ανθρώπων, ακολουθώντας την εσωτερική σου φωνή, δεν είναι κάτι που εύκολα εγκρίνουν ή σέβονται οι διάφοροι μικροί και μεγάλοι κοινωνικοί μηχανισμοί ελέγχου: η οικογένεια, το εργασιακό περιβάλλον, η γειτονιά… Σε αυτή τη περίπτωση, εξηγούμε με αυτοπεποίθηση και υπομονή ότι πρόκειται για δική μας ελεύθερη επιλογή να ακολουθήσουμε αυτό που μας «γεμίζει». Συνήθως, η αντίδραση των άλλων είναι αντιστρόφως ανάλογη με τη δική μας σιγουριά: όσο περισσότερο ανασφαλείς και αβέβαιοι νοιώθουμε σε σχέση με αυτό που θέλουμε, τόσο λιγότερη αποδοχή συναντούμε. Όταν εμείς τα έχουμε «βρει με τον εαυτό μας», συνήθως και οι άλλοι το παίρνουν απόφαση και μας αφήνουν στην ησυχία μας…

• Έκτη Πύλη: η Ικανοποίηση

Η έμπνευση ανθίζει πάντα μέσα σε κλίμα αισιοδοξίας και ικανοποίησης. Η ικανοποίηση δεν είναι κάτι δεδομένο –είναι κάτι που καλλιεργείται, όπως και το αντίθετό της, που είναι η βάση του καταναλωτισμού: το ανικανοποίητο, η διαρκής δίψα για όλο και περισσότερα αγαθά, ανθρώπους, σχέσεις, σπίτια, ρούχα, αυτοκίνητα, κανάλια, ταξίδια, χρήματα… Μπορούμε να αναπτύξουμε και να καλλιεργήσουμε την αίσθηση της ικανοποίησης αρχίζοντας απλά να αποδεχόμαστε αυτό που υπάρχει στη ζωή μας. Αυτά που δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Σταματάμε να γκρινιάζουμε συνεχώς περιφέροντας τη μιζέρια μας στις παρέες, στα μπαράκια και στα πάρτι. Σταματάμε να αντλούμε αυτή την ύποπτη ηδονή από το ρόλο του θύματος και του «καημένου» και παίρνουμε την ευθύνη για τη ζωή μας. Από τη στιγμή που παίρνουμε την ευθύνη, είμαστε ακέραιοι και αξιοπρεπείς. Δεν έχει σημασία η ηλικία. Έχω δει πολλά κακομαθημένα παιδιά ογδόντα χρονών και πολλά αξιοπρεπή και ακέραια δέκα χρονών…

Μια μικρή συνταγή ικανοποίησης σας διαβάζω και από το «ψαγμένο» αμερικάνικο περιοδικό Balanced Living:

Αυτό που έχω, μου αρκεί

Αυτό που είμαι μου αρκεί.

Αυτό που κάνω, μου αρκεί.

Αυτό που έχω πετύχει, είναι αρκετό.

Αν ανήκετε στη πολυπληθή ομάδα των γκρινιάρηδων ανικανοποίητων, δοκιμάστε να το επαναλαμβάνετε αυτό συχνά στον εαυτό σας και δείτε πώς λειτουργεί. Αφήστε την έμπνευση να ανθίσει μέσα στην αισιοδοξία και στην ικανοποίηση. Έχετε την επιλογή.

• Έβδομη Πύλη: Ο Διαλογισμός

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανακαλύπτουν τα τεράστια αποθέματα δύναμης και έμπνευσης που μπορούν να αντλήσουν μέσω απλών διαλογιστικών τεχνικών. Τεχνικές διαλογισμού διδάσκονται παντού, σε όλες τις μεγάλες εταιρίες, για την αύξηση της παραγωγικότητας και την προώθηση αρμονικών εργασιακών σχέσεων. Οι μεγάλοι δημιουργοί αντλούν έμπνευση μέσα από στιγμές διαλογισμού –ιδιαίτερες και διαφορετικές για τον καθένα. Όλο και περισσότεροι ψάχνουν για αυτή τη βαθύτερη έμπνευση, συνειδητοποιώντας ότι η ζωή είναι κάτι παραπάνω από «δουλειά, λεφτά και πράγματα». Με τον διαλογισμό αρχίζει να φεύγει ένα «βάρος» από πάνω μας, αυτό της διαρκούς ανησυχίας, του συναισθηματικού πόνου, της κούρασης, της απογοήτευσης και γινόμαστε πιο ανάλαφροι. Ξαναβρίσκουμε τη πηγή της παιδικής χαράς μέσα μας, ξανα- ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο.